Ef nokkra skemmtilegar tilviljanir rekast á, fer ekki hjá því að eitthvað skemmtilegt gerist.

Þegar dóttirin birtist óvænt með alvöru myndavél og hitti á snilldar smala vera að temja frábært fjárhundsefni með afbragðs kindum fór ekki hjá því að til yrði fullt af skemmtilegum myndum.(Hlutlaust og óvilhallt mat á myndefninu.)



 Svona er byrjað með hvolpinn. Látinn reka hópinn á eftir manni í hæfilegri fjarlægð og réttum hraða. Stoppaður af eða hægt á honum með skipunum eða flauti.



 Ég er oft spurður að því hvernig í andsk. hægri/vinstri skipanir séu kenndar.
 Svona, kindunum sleppt framhjá( hér til hægri frá Korku séð)  um leið og " Hægri " skipun er gefin og hvolpur með rétt smalagen fer að sjálfsögðu fyrir.(Hvort sem skipunin er gefin eða ekki.).



 Það er þessi áhugi sem við sjáum hér hjá Korku, sem er algjör forsenda þess að ég geti gert eitthvað úr henni.
Umbunin sem hún fær þegar rétt er gert, er að fá að halda áfram að vinna, annars stoppuð..



 Dáð verður að láta sér nægja að fylgjast með og fær að grípa inn í ef eitthvað fer úrskeiðis. Það gerist ekki með þessum nemanda.



 Þarna hafði helv. húsbóndafíflið tafið fyrir henni svo kindurnar sluppu út um hliðið á leið heim. Gaman að sjá  hvernig hún gýtur augunum á hópinn þegar hún tekur góðan sveig framfyrir hann.



 Korka frá Miðhrauni er undan Tinna frá Staðarhúsum og Tátu frá Brautartungu.


 Alveg eins og snýtt útúr nös á föður sínum í útliti og í tamningarvinnunni.



 Eftir kennslustundina hafði hún enga þolinmæði við fíflalátunum í hálfssystur sinni henni Dívu Tinnadóttir. Stundum hálfþreytandi þessi yngri systkini.



 Svona litu þær systur út eftir að sú litla hafði fengið sína lexíu, sem er nú  ekki eftir þeim mjúku uppeldisfræðum sem margir tileinka sér í dag.

 Fyrst eftir að mjaltabásinn var tekinn í notkun fóru yfirgengileg rólegheit mjaltadýranna verulega í stressaðar taugar bóndans.

 Það voru því reyndar ýmsar aðferðir til þess að koma á eðlilegum gönguhraða kúnna í og úr básnum.

 Skemmst er þar frá að segja að því stríði lauk með algjörum ósigri bóndans og þó hann sé löngu  búinn að sætta sig við það, reynir stundum á þolrifin þegar blóðið virðist alveg hætt að renna í þeim stresslausustu.



Þessi eðalgripur hefur gengið  tvisvar á dag í nokkur ár framhjá þessum spotta þarna. Það er samt öruggast að staldra aðeins við og vita hvort nokkrar breytingar hafa orðið á honum síðan í gærkveldi.



 Þessi setur alltaf í bæði lága drifið og framdrifið þegar hún fer að þoka sér ofurhægt inn í mjaltabásinn.



 Það er litið á morgunmjaltirna sem ánægjulega slökunarstund, sérstaklega eftir að bóndinn var róaður/brotinn  niður í upphafi.


 Hér er beðið eftir að komast inn í biðplássið svo slugsið geti hafist fyrir alvöru.


 Stundum fær maður á tilfinninguna að sumar geri í því að storka manni.



 Þessi skjár segir okkur svo að kýr no. 102 hafi mjólkað 19.2 l. þennan morguninn. Það þykir gott á þessum bæ hjá landnámskúnum sem er margt betur gefið en mjólka almennilega.


 Hér segir skjárinn okkur að það hafi tekið 10.6 mín. að mjólka þessa 19.2 l. sem er ágætt líka. Og næsta fletting hefði sagt okkur að mesta mjólkurflæðið hefði verið 2.6 l. /mín.

 Það er ekki langt síðan til var kýr sem tók helmingi lengri tíma að skila þessari nyt.

Þá var ræktunarstefnan kannski dálítið í sömu átt og rólegheit kúnna í mjaltabásnum.

Að bændurnir hefðu nógan tíma í mjaltirnar.

Hjá mér var ræktunarstefnan einföld og látlaus eins og í hundunum. Þar er ágætt ef útlitið er eins og maður vill, en smalagetan og hæfileikarnir eru númer eitt, tvö  og þrjú.

 Við Dagbjartur á Hrísum erum sem betur fer dálítið afbrigðilegir og sem enn betur fer, svona sitt í hvora áttina..

 Síðasta árið höfum við verið að reyna að grafa upp sögur af afbragðs fjárhundum frá síðustu öld og þó það gangi illa er samt alltaf eitthvað sem skilar sér upp á yfirborðið.

 Í verkefni sem ég er að vinna þessa dagana hef ég stiklað á stóru og tekið saman nokkra punkta um hugsanlegt upphaf þessara hunda sem við erum að nota í dag og ákvað að skella því hér inn til fróðleiks og umræðu.

Upphafið.

 Talið er að heimilishundurinn sem menn hafi í upphafi  ræktað út frá úlfum,  hafi fylgt manninum í 14 - 17.000 ár og sé fyrsta dýrið sem hann tamdi og tók í sína þjónustu.

 Á þessum þúsundum ára  hafa síðan verið ræktuð fram ótal einkenni og eiginleikar og eru nú um 800 ólík hundakyn til í heiminum .Hér á landi eru nokkur kyn sem hafa verið ræktuð til að vinna með við sauðfé. Íslenski fjárhundurinn/varðhundurinn er elstur þeirra og var að mestu ráðandi, þó með einhverri íblöndum innfluttra hunda frá upphafi byggðar  allt  fram á 19. öld þegar farið var að flytja inn erlend kyn í nokkrum mæli.  

  Þessi kyn blönduðust síðan  með margvíslegum hætti og lá við að upphaflegi,  gamli,  íslenski hundastofninn liði undir lok í upphafi síðustu aldar.Fyrir góðra og framsýnna manna tilstuðlan tókst þó að bjarga honum.
  Þó íslenski fjárhundurinn/varðhundurinn hafi dugað vel í gegnum aldirnar er hann fyrst og fremst rekstrarhundur þó dæmi séu um annað. Upphaflega trúlega notaður sem varðhundur í viðsjárverðum heimi og vakthundur á óvörðum engjum þar sem geltið hefur komið sér vel.

   Aðeins hafa svo verið fluttir inn Huntaway sem eru geltandi rekstrarhundar og síðan eru til aðrar tegundir sem nothæfar eru við kindavinnu Það er þó Border Collie eða landamæra collie, sem ber höfuð og herðar yfir önnur hundakyn í sauðfjárvinnunni í dag, bæði hér og erlendis

 Það hefur verið  um  1925 sem Guðmundur Ásmundarson frá Krossi í Haukadal fer til Skotlands og dvelur þar í nokkur ár. Þar kynnist hann skoskum fjárhundum, lærir að vinna með þá og temja . Um 1928 kemur hann aftur til landsins og flytur  með sér nokkra hunda og tíkur til notkunar og ræktunar.  Guðmundur ferðast nokkuð um, kynnir hundana og sýnir þá í vinnu ásamt því að rækta og selja hvolpa sem dreifast um landið.


Lubbi frá Hausthúsum f. 1970 var talinn hreinræktaður skoti.Fyrsti  alvöruhundurinn minn. Feiknagóður og fjölhæfur fjárhundur ættaður frá Saurstöðum í Haukadal, nokkuð örugglega kominn af ræktun Guðmundar á Krossi..

 Þessir skosku hundar sem hafa að öllum líkindum verið Border Collie, urðu margir afbragðs fjárhundar hjá þeim sem höfðu lag á að temja þá. Hundarnir að Kleifum í Gilsfirði sem voru að einhverju leyti  komnir útaf þeim, urðu víðfrægir, og þaðan og víðar úr Dölunum dreifðust skotarnir síðan um mestallt landið . Ekki fór hjá því að þeir blönduðust síðan þeim kynjum sem fyrir voru meira og minna ,þrátt fyrir að aðeins væri verið að flytja inn hreinræktaða  hunda til að reyna að halda stofninum við. 
  Það er síðan um 1977 þegar  Gunnar Einarsson á Daðastöðum fer að flytja inn  Border Collie hunda , rækta þá og kenna meðferð og tamningu þeirra.  Þó að á ýmsu hafi gengið  hjá hinum almenna  bónda við tamningu og notkun  þeirra er B.C. að  verða nánast einráður  við sauðfjárvinnuna.
  Gunnar fylgdi þessu vel eftir með námskeiðum og útgáfu fyrsta íslenska kennslumyndbandsins 1991 um tamningu fjárhunda .  Nú er  orðinn til töluvert stór hópur bænda  sem kann vel til verka við tamningu og þjálfun og víða til góðir og afbragðsgóðir fjárhundar sem eru eigendum sínum ómetanlegir þó talsvert mikið sé þar enn óunnið hjá íslenskum sauðfjárbændum.

  Segja má að þrátt fyrir talsverðan innflutning á B.C. sérstaklega síðustu árin,  bæði hvolpum og fulltömdum hundum, er hægt að rekja ættir langflestra BC fjárhunda á Íslandi í dag til ræktunar Gunnars á Daðastöðum.

Heimildir. Undir Grettisskyrtu eftir Sigurgeir Magnússon 1989.
                   Dagbjartur Dagbjartsson.


Hrísabóndinn fyrir nokkrum árum, kominn með beislið í hendurnar og smalahundinn í lið með sér og ætlar greinilega að fara að leggja á. Svona blendindingshundar voru trúlega orðnir algengir seinnipart 19 aldar og vel fram á þá tuttugustu.

Og þeir sem lúra á sögnum af góðum fjárhundum eða öðrum fróðleik sem hefur ekkert að gera í glatkistuna, ættu að hafa samband við annanhvorn okkar Dagbjarts .